Phóng xạ là gì? Nguồn gốc, cách nhận biết và ứng dụng thực tế

1. Bức xạ là gì?

Định nghĩa phóng xạ là gì?

Chất phóng xạ là những chất có khả năng chuyển đổi năng lượng và phát ra bức xạ trong quá trình phân rã hạt nhân.

Những loại bức xạ này có thể bao gồm photon, electron, neutrino, proton, neutron hoặc alpha.

Một số trong số này được gọi là hạt ion hóa và khi chúng được phát ra ở tốc độ cao, chúng có thể tạo thành tia phóng xạ hoặc bức xạ ion.

Tác động của chất phóng xạ lên cơ thể phụ thuộc vào mức độ phơi nhiễm.

Trong trường hợp phơi nhiễm ở mức độ thấp, các triệu chứng thường không rõ ràng và có thể phát triển chậm theo thời gian. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với lượng lớn chất phóng xạ gần mức giới hạn tối đa, các triệu chứng bất thường thường xuất hiện sau 7-10 ngày.

2. Nguồn gốc bức xạ

Nguồn gốc của bức xạ

Tiếp theo, mời các bạn tìm hiểu về nguồn gốc cụ thể của bức xạ dưới đây.

Nguồn phóng xạ là những vật liệu hoặc chất có khả năng phát ra các loại bức xạ như tia gamma, hạt alpha, hạt beta và neutron.

Một số nguyên tử có tính phóng xạ được gọi là đồng vị phóng xạ, trong khi các nguyên tử không có tính chất này được gọi là đồng vị ổn định.

Khi một nguyên tố chỉ chứa các đồng vị phóng xạ mà không có đồng vị ổn định nào thì nó được coi là nguyên tố phóng xạ và vật chất chứa chúng được gọi là chất phóng xạ.

Một số nguồn bức xạ cụ thể bao gồm:

Than có thể chứa các chất phóng xạ như uranium và thorium, khi đốt chúng có khả năng phát ra bức xạ và thải vào không khí, gây ảnh hưởng đến môi trường.

Các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân để lại các đồng vị phóng xạ tồn tại trong môi trường trong thời gian dài. Một số chất phóng xạ còn sót lại từ những vụ nổ này.

Ngoài ra, các chất phóng xạ tự nhiên và các hạt từ phản ứng hạt nhân trong bầu khí quyển của trái đất tạo ra các tia phóng xạ thứ cấp, nhưng bầu khí quyển giúp chúng ta tránh xa chúng.

3. Những ứng dụng quan trọng của bức xạ trong đời sống

Những ứng dụng quan trọng của bức xạ trong đời sống

Hãy cùng điểm qua những ứng dụng nổi bật của bức xạ trong đời sống: ngày nay.

Bức xạ đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị y học hạt nhân. Các chất phóng xạ được sử dụng để theo dõi và theo dõi các quá trình sinh lý. Ví dụ, I131 được sử dụng để xác định cung lượng tim và hoạt động của tuyến giáp. P32 sẽ giúp xác định các khối u ác tính. Technetium-99m, kết hợp với thiết bị quét X quang, rất hữu ích trong việc nghiên cứu giải phẫu các cơ quan. Cobalt-60 và Caesium-137 được sử dụng để điều trị ung thư, giúp giảm tổn thương các mô khỏe mạnh xung quanh.

Một ứng dụng quan trọng của phóng xạ trong công nghiệp là sản xuất điện dựa trên năng lượng phân hạch của Uranium trong các lò phản ứng hạt nhân. Đồng thời, đồng phóng xạ còn được dùng để đo độ dày và mật độ của tấm kim loại, kiểm tra đột biến ở thực vật để bảo vệ thực phẩm khỏi vi khuẩn gây bệnh.

Trong lĩnh vực khoa học, bức xạ đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tuổi của vật liệu địa chất, các loại đá và nghiên cứu khảo cổ học. Phương pháp sử dụng đồng vị đồng C-14 là một ví dụ điển hình.

4. Liệt kê một số chất phóng xạ có thể gây ung thư

Các chất phóng xạ có thể gây ung thư bằng cách ảnh hưởng đến di truyền và trao đổi chất trong cơ thể. Các loại chất phóng xạ chính gây ung thư bao gồm:

Gồm 2 proton và 2 neutron, được phát ra từ các chất phóng xạ như Radium, Uranium và Plutonium. Chúng có khả năng thẩm thấu qua da thấp nhưng nếu tiếp xúc hoặc bị ô nhiễm bởi thực phẩm thì có thể gây hại cho sức khỏe.

Đây là electron (-) phát ra khi neutron phân rã thành proton từ các chất phóng xạ không ổn định như Iodine – 131 và Caesium – 137. Hạt beta có khả năng xâm nhập sâu hơn vào cơ thể qua da.

Một trong hai loại hạt tạo nên hạt nhân nguyên tử, nó không mang điện tích. Chúng được giải phóng từ các chất phóng xạ hạt nhân như Californium – 252 và có khả năng xâm nhập vào cơ thể.

Tia gamma được tạo ra từ các hạt gamma, là các photon có năng lượng cao và tần số cao. Chúng có khả năng xuyên qua vật chất dễ dàng và có thể xâm nhập sâu vào cơ thể.

Chất phóng xạ gây ung thư thường xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với liều vượt quá ngưỡng quy định, ảnh hưởng đến di truyền và trao đổi chất. Trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, chế biến sản phẩm tiêu dùng và y học, chất phóng xạ được sử dụng cho những mục đích cụ thể và được quy định.

5. Dấu hiệu nhận biết tiếp xúc với chất phóng xạ

Dấu hiệu nhận biết người bị phơi nhiễm chất phóng xạ

Khi cơ thể tiếp xúc với tia xạ, một loạt các triệu chứng xuất hiện như sau:

Đây là triệu chứng thường gặp và thường xuất hiện ở giai đoạn đầu. Mức độ nghiêm trọng của tình trạng nôn mửa và buồn nôn tăng theo mức độ tiếp xúc với bức xạ. Tình trạng này có thể đặc biệt nguy hiểm nếu nó xảy ra ngay sau khi tiếp xúc với bức xạ.

Xuất hiện tình trạng chảy máu ở nhiều vùng khác nhau như nướu, mũi, khoang miệng, nội tạng hoặc nôn ra máu.

Sự phát triển nhanh chóng của các tế bào phóng xạ sẽ kích thích ruột và dẫn đến phân có máu.

Da tiếp xúc với tia xạ dễ bị đỏ, phồng rộp và có thể bị tổn thương giống như khi da tiếp xúc với ánh nắng quá lâu.

Tóc và tế bào tóc bị tổn thương khi tiếp xúc với bức xạ, dẫn đến rụng tóc trong thời gian ngắn.

Bức xạ có thể khiến cơ thể mệt mỏi và yếu ớt, thường đi kèm với việc giảm số lượng hồng cầu trong máu và tăng nguy cơ hôn mê.

Dấu hiệu tiếp xúc với bức xạ

Đau họng có thể xuất hiện khi cơ thể tiếp xúc với bức xạ.

Bức xạ làm giảm số lượng bạch cầu, làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm cao.

Bức xạ có thể gây ung thư phổi và làm tổn thương các mạch máu nhỏ, có thể gây suy tim và tử vong.

Tuyến tiền liệt, tinh hoàn và buồng trứng có thể xấu đi và có nguy cơ mắc ung thư vú.

Tiếp xúc với bức xạ có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu và bệnh bạch cầu.

Nhiễm xạ là tình trạng rất nguy hiểm, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tính mạng. Chúng ta cần phải cảnh giác khi tiếp xúc với bức xạ, dù là từ nguồn tự nhiên hay nhân tạo.

Hy vọng những thông tin về hóa chất Đông Á chia sẻ trên đây đã phần nào giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về bức xạ là gì? cùng với những thông tin quan trọng về bức xạ. Nếu có thắc mắc, hoặc muốn bổ sung thêm thông tin cho bài viết, bạn có thể liên hệ trực tiếp với chúng tôi trên trang web này.