Hóa chất là một ngành công nghiệp đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, cung cấp vật liệu đầu vào cho nhiều ngành sản xuất thiết yếu để sản xuất và tiêu dùng.
Hóa chất là một ngành công nghiệp đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, cung cấp vật liệu đầu vào cho nhiều ngành sản xuất thiết yếu để sản xuất và tiêu thụ như phân bón, sơn và mực, thuốc bảo vệ thực phẩm, chất tẩy rửa … năm 2014, giá trị của sản xuất Ngành công nghiệp của ngành công nghiệp hóa học đạt hơn 270 nghìn tỷ, đóng góp 16,8% vào giá trị sản xuất của toàn ngành và trung bình 6,5% GDP, tốc độ tăng trưởng, giai đoạn 2010 – 2014 đạt mức cao 19,25%. Ngành công nghiệp hóa chất dự kiến sẽ tăng trưởng 17,49% trong giai đoạn 2014 – 2018, đây là tốc độ tăng trưởng cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng GDP dự báo.
Ngành công nghiệp hóa chất có 8 nhóm con bao gồm: phân bón và hợp chất nitơ, chất tẩy rửa, cao su nhựa và cao su tổng hợp, hóa chất cơ bản, sơn và mực, thuốc bảo vệ thực vật, sợi nhân tạo và các sản phẩm hóa học khác không thuộc về các nhóm trên. Phân bón và hợp chất nitơ chiếm tỷ lệ cao nhất trong ngành theo doanh số (khoảng 30%), xếp thứ 2 là một nhóm chất tẩy rửa, các nhóm sợi nhân tạo chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong toàn ngành. Phân bón và chất tẩy rửa cũng là một trong những nhóm sản phẩm có sự tăng trưởng cao, trong khi các nhóm sản phẩm khác như thuốc bảo vệ thực vật đang có dấu hiệu làm chậm sản xuất và doanh thu.
Một trong những điểm yếu lớn nhất của ngành công nghiệp hóa học của Việt Nam là khả năng cung cấp vật liệu đầu vào là yếu, vì vậy hầu hết các vật liệu đầu vào cho ngành công nghiệp hóa học phải được nhập khẩu. Trong nhiều năm, hóa chất luôn nằm trong top 10 sản phẩm nhập khẩu nhất và thị trường nhập khẩu là Trung Quốc. Lý do một phần là do ngành công nghiệp hóa dầu trong nước chưa phát triển, bây giờ nước này chỉ có bộ lọc hóa dầu Dung Quat vào hoạt động, đáp ứng một phần nhỏ trong nhu cầu trong nước. Điều này khiến ngành công nghiệp hóa học phải chịu áp lực lớn đối với chi phí đầu vào, ảnh hưởng lớn đến giá của sản phẩm đầu ra cũng như tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp.
Hệ thống máy móc kỹ thuật của ngành hóa chất chủ yếu ở mức trung bình so với một số quốc gia trong khu vực, do đó năng suất của ngành công nghiệp cao và giá trị gia tăng vẫn còn thấp. Do đó, sản xuất trong nước trong một số nhóm sản phẩm không thể đáp ứng các nhu cầu trong nước như hóa chất cơ bản, sợi nhân tạo, động vật nguyên sinh và cao su tổng hợp.
Ngành công nghiệp hóa chất là một ngành công nghiệp có nhiều rủi ro cụ thể, đặc biệt là rủi ro an toàn và rủi ro ô nhiễm môi trường. Do đó, các chính sách và quy định quản lý của ngành công nghiệp cũng gần gũi hơn, yêu cầu các doanh nghiệp trong ngành phải chi tiêu cao hơn để bảo vệ lao động, phòng chống cháy và hệ thống xử lý nước cũng như hệ thống xử lý nước. Xuất viện, khiến chi phí đầu tư của các doanh nghiệp tăng, góp phần cải thiện rào cản gia nhập ngành.
Hầu hết các doanh nghiệp nhỏ và trung bình và đang cạnh tranh khốc liệt với các tập đoàn đa quốc gia có tiềm năng tài chính, trình độ công nghệ cũng như chiến lược tiếp thị tốt hơn, trong một số người. Lĩnh vực, các tập đoàn đa quốc gia gần như nắm giữ thị phần hoàn toàn thống trị thị trường trong nước như chất tẩy rửa, thuốc bảo vệ thực vật … Các doanh nghiệp trong nước chủ yếu tiến hành xử lý cho các tập đoàn nhiều nhóm. Đất nước cũng tìm kiếm thị trường thích hợp để tồn tại.
Ngành công nghiệp hóa chất của Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Với kế hoạch phát triển hóa chất của chính phủ, xu hướng hội nhập rộng rãi trên thế giới cũng như tăng đầu tư nước ngoài, ngành công nghiệp hóa chất vẫn có tiềm năng phát triển lớn.
(Bộ sưu tập Dongachem)
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.
