Table of Contents
1. Hợp chất Acetone là gì?
Hợp chất Acetone là gì?
Acetone còn có tên khoa học là Dimethyl Formadehyde. Đây là hợp chất hữu cơ được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp hiện đại. Axeton công nghiệp có công thức hóa học (CH3)2CO, thường ở dạng lỏng, không màu, có mùi đặc trưng, dễ cháy và bay hơi nhanh.
Đặc tính đặc trưng của Acetone là dễ hòa tan trong dung môi và nước. Vì vậy, hợp chất này thường được sử dụng để làm sạch môi trường phòng thí nghiệm. Ngoài ra, Acetone còn được dùng làm nguyên liệu để tổng hợp một số chất hữu cơ quan trọng.
Ngoài ra, chúng ta cần biết Acetone là một hợp chất có thể xuất hiện và tồn tại trong môi trường tự nhiên (không khí, đất, nước uống,…) hoặc được tạo ra trong các phòng thí nghiệm chuyên ngành. .
Đặc biệt, trong cơ thể con người chúng ta, hợp chất Acetone còn có thể được tạo ra thông qua quá trình trao đổi chất và thường xuất hiện nhiều nhất trong nước tiểu và máu. Tuy nhiên, nếu cơ thể con người không thể loại bỏ Acetone vì một lý do nào đó, tình trạng chóng mặt có thể dễ dàng xảy ra do lượng axit trong máu tăng cao.
2. Vai trò tiêu biểu của Acetone trong cuộc sống
Vai trò điển hình của Acetone trong cuộc sống
Chúng ta đã tìm hiểu chi tiết Acetone là gì? Bên cạnh đó, nhiều người thắc mắc Acetone dùng để làm gì và nó có thực sự quan trọng với đời sống con người không? Dưới đây, hãy cùng tìm hiểu một số ứng dụng của Acetone trong thực tế hiện nay:
Chăm sóc sắc đẹp
Một trong những ứng dụng nổi bật của Acetone được sử dụng trong nghệ thuật làm móng. Ngoài ra, hợp chất này còn được sử dụng rộng rãi làm phụ gia thực phẩm, phục vụ quá trình bảo quản, đóng gói nhiều loại thực phẩm hiện nay.
Ngoài ra, Acetone còn là một trong những thành phần quan trọng để tạo ra các sản phẩm tẩy rửa hóa học, tẩy siêu keo, tẩy sơn móng tay và thậm chí cả chất tẩy rửa khi sản xuất thủy tinh, gốm sứ.
Một ứng dụng ấn tượng khác của Acetone đó là công dụng hiệu quả trong in ấn nghệ thuật.
Trong phòng thí nghiệm
Là dung môi, Acetone được dùng làm chất phân cực không proton để tạo ra nhiều phản ứng hữu cơ quan trọng và cần thiết trong quá trình thí nghiệm. Ngoài ra, dung môi Acetone còn được sử dụng phổ biến để tạo chất tẩy rửa dụng cụ thủy tinh trong phòng thí nghiệm.
Trong công nghiệp hiện đại
Acetone công nghiệp được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp hiện nay. Hợp chất này thường được sử dụng trong quá trình tạo ra nhựa, nhựa thông, sơn, nhựa và thậm chí còn được sử dụng để sản xuất một số dược phẩm thiết yếu.
Ngoài ra, Acetone còn là dung môi dùng để sản xuất cao su, nitrocellulose, acrylic, nhựa tổng hợp… Ngày nay, dung môi Acetone còn được dùng để làm keo epoxy, một số loại sơn, vecni.
Đối với ngành hóa chất tẩy rửa, hợp chất này đóng vai trò quan trọng như chất tẩy nhờn hạng nặng, giúp làm sạch kim loại hiệu quả trước khi sơn.
Một đặc điểm của Acetone là dễ cháy, tuy nhiên hợp chất này thường được sử dụng làm dung môi trong quá trình vận chuyển và bảo quản axetylen vì hợp chất này ở dạng nguyên chất sẽ không được sử dụng. Đảm bảo an toàn khi chịu áp lực cao. Vì vậy, thùng chứa axetylen luôn được hòa tan trong axeton.
3. Phương pháp điều chế Acetone
Phương pháp điều chế Acetone
Hiện nay có 2 phương pháp điều chế Acetone vẫn được áp dụng khá phổ biến trên thị trường:
Phương pháp truyền thống
Để điều chế Acetone theo phương pháp truyền thống người ta sẽ chưng cất khô hợp chất Acetone với nguyên liệu cơ bản được sử dụng là canxi axetat thông qua quá trình khử cacbonic. Quá trình này diễn ra theo phản ứng hóa học sau:
Ca(CH3COO)2 → CaO(s) + CO2(g) + (CH3)2CO
Một phương pháp khác cũng được sử dụng để điều chế Acetone trước đây là lên men ethanol butanol và vi khuẩn clostridium acetobutylicium. Đây là một phương pháp gọi là lên men vi khuẩn được Chaim Weaizmann giới thiệu. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là hiệu quả không cao và tốn nhiều thời gian. Vì vậy, hiện nay rất ít nơi sử dụng phương pháp này để điều chế Acetone.
Phương pháp hiện đại
Các phương pháp điều chế axeton hiện đại được làm từ nguyên liệu thô cumen (còn gọi là isopropylbenzen). Quá trình này sẽ cho ra sản phẩm hoàn chỉnh gồm axeton và phenol.
Phương pháp này dựa trên phản ứng hóa học được tạo ra giữa propylene và benzen với chất xúc tác là axit photphoric hoặc zeolit. Cumene sẽ bị oxy hóa tạo thành cumene hydroperoxide, sau đó sẽ tiếp tục được phân cắt bằng axit sulfuric để thu được hợp chất phenol và axeton cuối cùng.
4. Acetone có gây hại cho con người không?
Acetone có hại cho con người không?
Như đã nêu ở trên, Acetone đóng vai trò quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, đây cũng là hợp chất khá có hại cho con người nếu không cẩn thận khi tiếp xúc. Cụ thể:
Aceton nếu kết hợp với một số chất khác như: cloroform, hydogen có thể tạo ra một số chất có hại cho con người khi tiếp xúc.
Nếu một lượng lớn axeton trực tiếp xâm nhập vào cơ thể con người có thể gây nôn mửa. Nếu nhiễm trùng nặng sẽ gây nôn ra máu rất nghiêm trọng.
Nếu Acetone dính vào mắt sẽ gây tổn thương giác mạc. Trong trường hợp tổn thương nghiêm trọng, giác mạc có thể bị đục tạm thời hoặc thậm chí vĩnh viễn.
Nếu hít phải Acetone sẽ gây khó thở, tổn thương nghiêm trọng hơn đến niêm mạc mũi, làm suy yếu hệ hô hấp và có thể ảnh hưởng đến cả huyết áp, nhịp tim.
Ngoài ra, ngộ độc Acetone còn ảnh hưởng đến khả năng vận động của con người và hệ thần kinh. Lúc này cơ thể sẽ cảm thấy mệt mỏi, khó thở, khó chịu ở phế quản, nếu nhiễm trùng nặng sẽ dẫn đến hôn mê.
5. Phương pháp bảo quản và lưu ý khi sử dụng, bảo quản Acetone
Để tránh bị ngộ độc Acetone, trong quá trình bảo quản và sử dụng hợp chất này, bạn cần chú ý những vấn đề sau:
Giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp với Acetone. Trong quá trình làm việc, thí nghiệm cần được trang bị đầy đủ các phương tiện bảo hộ theo tiêu chuẩn quy định.
Acetone nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp, những nơi dễ cháy và đặc biệt là xa tầm tay trẻ em.
Dung môi axeton phải luôn được bảo quản trong thùng, lon đậy kín để tránh bay hơi.
Trong trường hợp chúng ta bị nhiễm khí Acetone độc hại, chúng ta cần thực hiện một số biện pháp sơ cứu ngay như sau:
Rửa ngay bằng nước và xà phòng trong 15 phút ở những vùng da tiếp xúc với Acetone. Nếu dính vào mắt, sau khi rửa mắt phải đến ngay bác sĩ chuyên khoa để khám và điều trị.
Khi bị nhiễm khí Acetone độc, phải sơ cứu bằng cách nới lỏng quần áo, thắt lưng, hô hấp nhân tạo và gọi cấp cứu ngay.
Nếu nuốt phải Acetone, hãy gọi dịch vụ cấp cứu ngay lập tức. Không sử dụng hô hấp nhân tạo để sơ cứu.
Tóm lại, những thông tin Đông Á trình bày trong bài viết này đã giúp chúng ta hiểu rõ Acetone là gì, tính chất và vai trò cụ thể của hợp chất này đối với đời sống con người. Ngoài ra, bài viết còn giúp chúng ta nhận biết rõ tác hại của ngộ độc khí Acetone cũng như các biện pháp phòng ngừa và bảo quản hợp chất này hiệu quả nhất.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.
